رویکرد آموزشی و تربیتی حکمت

خلاصه :

بسم الله الرحمن الرحیم

ویژگی های آموزشی مدرسه حکمت

1. نقش فعال دانش آموز در یادگیری و تربیت:

در مدرسه حکمت به جای تاکید بر حفظ مفاهیم درسی، بر کشف مفاهیم و یادگیری در بستر فعالیت عملی و کار گروهی تمرکز می شود. این کار به جای تبدیل کردن دانش آموزان به انبار اطلاعات بی مصرف، از آنان انسان هایی متفکر و کارآمد می سازد. در روش حکمت مربی تا حد امکان از دادن توضیح مستقیم در مورد موضوعات درسی و ارائه جواب سوالات خودداری می کند در عوض با طرح سوال و ایجاد چالش ذهنی دانش آموز را به تحقیق و تفکر در مورد موضوع وا می دارد. 

2.آزادی هدفمند:

بسیاری از محدودیت های غیرضروری مدارس دیگر در مدرسه حکمت وجود ندارد. دوران  7 تا 14 سال زمان شکوفایی قوه اختیار و انتخاب در بچه هاست و لازمه این شکوفایی داشتن آزادی عمل است. در مدرسه حکمت به دانش آموزان حق انتخاب و اختیار و فرصت آزمون و خطا داده می شود. اشتباهات بچه ها فرصتی برای یادگیری بیشتر است که مربی و اولیا باید از آن برای رشد شخصیت او استفاده کنند.

3. توجه به تفاوت های فردی و استعداد های مختلف دانش آموزان:

در مدرسه حکمت، ما دانش آموزان را با هم مقایسه نمی کنیم. انسانها با استعدادها و توانایی های مختلفی آفریده شده اند و نمی شود برای همه یک نسخه آموزشی و تربیتی تجویز کرد و همه را بر همان اساس سنجید. هر فردی باید با خودش مقایسه و استعدادهایش شناخته و شکوفا شود.

4. توجه به انگیزه های درونی:

در مدرسه حکمت انگیزه های بیرونی مثل تشویق و تنبیه های معمول جایی ندارد. ابزار نمره کارکرد خودش را از دست داده است و دیگر از استرس نمره و رقابت های پوچ برای کسب مقام اول و دومی کلاس خبری نیست بلکه بچه ها با انگیزه درونی خودشان درس می خوانند و عاشق مدرسه، کلاس و مربی شان هستند. شورای دانش آموزی در مدرسه حضور فعال و واقعی دارد و مسئولیت تصمیم گیری و اجرا در بسیاری از کارها به عهده خود دانش آموزان است. کارها عمدتا بصورت گروهی و با مشارکت دانش آموزان انجام می شود

5. آموزش فهم قرآن با رویکرد خیرگزینی:

در این روش بچه ها به دور از غالب های کلیشه ای آموزش قرآن، یاد می گیرند چگونه از قرآن در زندگی استفاده کنند و مسیر زندگی شان را با قرآن تنظیم کنند. این رویکرد معتقد است برای ایجاد تقوا در انسان ها باید مهارت های شناخت خیر و شر و نفع و ضرر حقیقی، گزینش خیر و عمل بر اساس خیر را در انسان ایجاد کرد. بهترین منبع برای پرورش این مهارت قرآن کریم است که در روش تربیتی حکمت، با زبان کودکان و متناسب با فهم آنان ارائه می شود.

6. یادگیری در بستر بازی، کار گروهی و فعالیت عملی:

صرف انباشتن اطلاعات بی‌روح و بی‌معنی در ذهن، یادگیری و فهم واقعی نیست. یادگیری باید متناسب با رشد جسمی و عاطفی دانش آموز باشد و مهارت های اساسی را در او پرورش دهد. بازی به نیاز های جسمی و عاطفی کودکان پاسخ مناسب می دهد و منجر به تعمیق یادگیری می شود. کار گروهی قدرت تعقل و تحمل کودک را افزایش و توانایی های اجتماعی او را پرورش می دهد. فعالیت های عملی به دانش آموز نحوه به کارگیری علوم فراگرفته شده و توسعه ی دانش را می آموزد.

7. بسته یادگیری:

در مدرسه حکمت تنها منبع آموزشی، کتاب های درسی نیست. در این مدرسه به جای تدریس سنتی و مستقیم کتب رسمی، دانش آموز در بستری از منابع آموزشی متنوع قرار می گیرد و با هدایت معلم، به انتخاب و گزینش دست می زند و آموزشی را که مورد رغبت اوست دریافت می کند. بسته آموزشی می تواند شامل موارد زیر باشد: سایت حکمت، فیلیمو مدرسه، کتابخانه، فیلمهای آموزشی و مستند، کتابهای درسی، پژوهش های میدانی و ... مهمترین فواید این کار:

• خودفراگیری دانش آموز
• تقویت روحیه پژوهشگری
• گذر از یادگیری سطحی و حافظه محور به یادگیری عمیق و تفکر محور
• رویارویی با روش های مختلف یادگیری
• تقویت قدرت انتخاب گری
• کسب مهارت های حل مسأله

8. روش انجام تکالیف:

برای انجام تکالیف درسی، دانش آموز باید مستقلا و بدون کمک – اولیا یا مربی- به انجام تکلیف و حل تمارین درسی بپردازد. سپس نتیجه تلاش خود را به مربی (یا اولیا در منزل) ارائه می کند. اینجا مربی از روشی به اسم «تیک زدن» برای بازخورد دادن به دانش آموز و هدایت او به نتیجه مطلوب استفاده می کند: در مراجعه اول اگر دانش آموز تکلیف را درست انجام داده بود اولیا/ مربی:  با پرسیدن سوالاتی دانسته او را به چالش می کشد تا مطمئن شود یادگیری واقعی رخ داده است.  اگر دانش آموز واقعا مطلب را یادگرفته بود مربی تیک اول را در کنار تمرین او زده و او با یک تیک به تمرین/ سوال بعدی می رود. اما اگر تمرین را درست انجام نداده بود مربی تیک اول را در کنار تمرین او زده و از او می خواهد دوباره تلاش کند. دانش آموز پس از تلاش مجدد، باز هم به مربی مراجعه می کند. اگر تمرین را درست انجام داده بود، اولیا/ مربی:  با پرسیدن سوالاتی دانسته او را به چالش می کشد تا مطمئن شود یادگیری واقعی رخ داده است.  اگر دانش آموز واقعا مطلب را یادگرفته بود مربی تیک دوم را در کنار تمرین او زده و او با دو تیک به تمرین/ سوال بعدی می رود. اگر در مراجعه دوم هم تمرین را درست انجام نداده بود اولیا/مربی تیک دوم را برای او می زند و ضمن دادن یک سرنخ کوچک در مورد نحوه انجام تمرین از او می خواهد تا بیشتر تلاش کند. دانش آموز پس از تلاش برای بار سوم به مربی مراجعه می کند. اگر تمرین را درست انجام داده بود، اولیا/ مربی:  با پرسیدن سوالاتی دانسته او را به چالش می کشد تا مطمئن شود یادگیری واقعی رخ داده است.  اگر دانش آموز واقعا مطلب را یادگرفته بود مربی تیک سوم را در کنار تمرین او زده و او با سه تیک به تمرین/ سوال بعدی می رود. اگر دانش آموز برای بار سوم هم تمرین را درست انجام نداده بود اولیا/مربی تیک سوم را برای او می زند و این بار اولیا/مربی مسأله را به طرز واضح تر برای دانش آموز توضیح می دهد تا آن را کاملا درک کند و او را برای بار چهارم برای حل تمرین می فرستد. (توجه شود که در هرحال اولیا / مربی نباید جواب سوال را به دانش آموز بگوید) این روش تیک زدن تا یادگیری کامل دانش آموز ادامه می یابد.

ما در مدرسه به طور معمول این روش را تا 5 تیک انجام می دهیم. ممکن است دانش آموزی علی رغم همه تلاشهای خودش و مربی نتواند مطلبی را درک کند. در اینجا باید توجه داشت که اولا دانش آموزان سبک های یادگیری متفاوتی دارند. برخی با استدلال منطقی بهتر یاد می گیرند، برخی با ذکر مثال عینی، برخی با شعر و موسیقی، برخی با بازی، برخی با رسم شکل و ... . لازم است مربی با این سبکهای مختلف آشنا باشد تا برای هر دانش آموز سبک یادگیری مخصوص به او را به کار ببرد. ثانیا ممکن است یادگیری این مطلب نیاز به پیش زمینه هایی داشته باشد که دانش آموز هنوز آن ها را فرا نگرفته است. در این موارد باید ابتدا پیش نیازها به او آموزش داده شود. ثالثا ممکن است موقعیتی که الان دانش آموز در آن قرار دارد، موقعیت مناسبی برای یادگیری او نباشد؛ در این موارد می توان یادگیری را به زمان و یا مکان مناسب دیگری موکول کرد.

9. سایت مدرسه حکمت:

از آنجا که تکنولوژی به سرعت در حال پیشرفت است و یکی از ملزومات موفقیت در آینده دانش آموزان، مهارت استفاده از امکانات دیجیتال می باشد، مدرسه حکمت توجه ویژه ای به فراگیری این مهارت توسط دانش آموزان دارد. یکی از ابزارهای مهم و کلیدی که برای تحقق این امر استفاده می شود سایت مدرسه حکمت است. علاوه بر این یکی از پایه های اصل خودفراگیری دانش آموزان سایت مدرسه است که به آنان در مالکیت و مدیریت یادگیری کمک شایانی می کند.

• محتوای آموزشی: برای تمامی سرفصل های درسی، فیلم های آموزشی توسط مربیان در سایت بارگذاری می شود که دانش آموز می تواند بر اساس فهرست به آن مراجعه کند.
• مدیریت تکالیف: تکالیف دانش آموزان در سایت قرار داده می شود و دانش آموز می بایست پس از مراجعه به سایت و انجام تکلیف، نتیجه کار را مجددا در سایت بارگذاری نماید. سایت مدرسه این ویژگی را دارد که بازخورد آنلاین به دانش آموز، اولیا و مربی می دهد و در یک لحظه می توان متوجه شد که چند تکلیف انجام داده نشده، چند تکلیف ناقص و چند تکلیف بازخورد داده نشده وجود دارد.
• کارنمای پیشرفته: با این قابلیت دانش آموز، اولیا و مربیان می توانند در یک چشم انداز ببینند که دانش آموز در هر درس چقدر و با چه کیفیتی پیشرفت داشته است.

 10. فعالیت های فوق برنامه در مدرسه:

با توجه به اینکه مدرسه حکمت مدرسه زندگی است، صرف آموزش دروس رسمی کافی نمی باشد و توجه به همه ابعاد وجودی شاگردان حائز اهمیت است. در این راستا مدرسه حکمت برای رشد همه جانبه دانش آموزان خود برنامه هایی را در نظر گرفته است که علاوه بر رسیدن به این مقصود می تواند زمینه شناسایی استعدادهای آنان را فراهم کند:

1. مهارت آموزی: نجاری – باغبانی – رنگ آمیزی – سواد مالی – کامپیوتر – سواد رسانه – زبان خارجی
2. مسئولیت پذیری: نظافت کلاس و مدرسه – مشارکت در اجرای برنامه ها
3. اردوها
4. نماز جماعت
5. برنامه صبحانه

11. نقش اولیا در مدرسه حکمت:

تربیت دانش آموزان مسأله ای پیچیده است؛ خانواده و مدرسه دو بال تربیت هستند که هر کدام می بایست وظیفه خود را درست و به جا انجام دهد تا کودک را به سرمنزل مقصود برساند. کوتاهی هر کدام و عدم هماهنگی بین این دو بال می تواند منجر به عواقب جبران ناپذیری شود. لذا مدرسه حکمت انتظار دارد اولیای محترم موارد زیر را مد نظر قرار دهند:

11.1. همراهی با روش حکمت:

• حفظ کرامت دانش آموز: شخصیت دادن و حفظ کرامت دانش آموز عمود خیمه تربیت است. از دانش آموزی که کرامتش حفظ نشده باشد، توقع هر کار ناپسندی را می توان داشت
•  به بچه زور نگویید: اختیار و دارا بودن قدرت انتخاب، لازمه پرورش قوه تفکر در کودکان است. کارهایی موجب رشد کودک می شود که از دروازه شناخت، نگرش و اراده او رد شده باشد. بنابراین تا حد ممکن چیزی را به کودکان تحمیل نکنید. در عوض با گفتگو و استفاده از روش های شناختی او را به این نتیجه برسانید که کار درست را انتخاب کند.
• جایزه ای بار نیاورید: جایزه یک انگیزه بیرونی است. به هر میزان که از ابزار تنبیه و پاداش استفاده کنید، انگیزه های درونی و مسئولیت پذیری آنان را خدشه دار خواهید کرد.
• پرهیز از تنبیه بدنی و توهین به دانش آموز: نیاز به توضیح ندارد!
• استرس بیش از حد برای یادگیری دروس وارد نکنید: همانقدر که بی تفاوت بودن نسبت به آموزش بچه ها آسیب زا است، وارد کردن فشار بیش از حد نیز می تواند منجر به اختلال در یادگیری و تربیت دانش آموزان شود. بخش قابل توجهی از جزئیاتی که دانش آموزان در طول دوران تحصیل به اجبار برنامه رسمی آموزش و پرورش یاد می گیرند، هرگز در زندگی به کارشان نخواهد آمد! (یک نگاه به گذشته خودتان بیندازید...) بهتر است بیشتر از اینکه بر کمیت ها تأکید کنیم بر کیفیت تأکید داشته باشیم.
•  باید به بچه اجازه اشتباه کردن بدهید: اگر دانش آموز مطلبی را در طول 3 روز با تلاش خودش یاد بگیرد، بهتر از آن است که ما آن را در عرض 3 دقیقه به او آموزش دهیم.
•  در صورت وجود مسئله ای  در ارتباط شما با معلم یا اختلاف نظر با وی به هیچ وجه نزد دانش آموز چیزی در این رابطه گفته نشود. با یک بال نمی توان دانش آموز را درست تربیت کرد.
•  پیگیری درس دانش آموزان در منزل با شیوه منطبق با مدرسه حکمت: روش آموزشی حکمت اختصاصاتی دارد که لازم است آن را فرا بگیرید و با همان روش با او در منزل کار کنید با بهره وری آموزش به حداکثر ممکن برسد و شاگرد دچار دوگانگی نشود.

11.2. فعالیت های تربیتی در منزل:

• برنامه ریزی: برای امور منزل برنامه داشته باشید و به دانش آموزان نیز عمل کردن بر اساس برنامه را آموزش دهید.
•  استفاده از رسانه های دیجیتال ( موبایل – تلویزیون و ...): استفاده بیش از حد از این وسایل آسیب های جدی برای خانواده و بخصوص فرزندان در پی دارد. بچه ها حداکثر 2 ساعت در شبانه روز مجاز به استفاده می باشند. لطفا این محدودیت را جدی بگیرید و خود و فرزندتان آن را رعایت کنید. برای زمان های خالی بچه ها برنامه ریزی کنید و بازی های دسته جمعی انجام دهید.
•  کتاب خوانی: برای مطالعه کتاب در خانه وقت بگذارید و زمان های مشخصی را بصورت انفرادی یا به همراه فرزندتان به مطالعه بپردازید. این کار در شکل گیری شخصیت و رشد علمی و فرهنگی بچه ها تاثیر بسزایی دارد.
•  مشارکت در انجام کارهای خانه: تا جایی که می تواند به بچه ها در خانه مسئولیت بدهید، موفقیت های آنان را مورد توجه قرار دهید و از اشتباهات آنان تا حد ممکن چشم پوشی کنید. بعدا در فرصت مناسب در مورد اشتباهات و اینکه چکار می شود کرد تا دوباره تکرار نشود با فرزندتان صمیمانه گفتگو کنید.
• پیگیری انجام تکالیف تربیتی: مدرسه حکمت برنامه هایی برای تربیت صحیح شاگردان دارد. این برنامه ها بدون همکاری شما انجام پذیر نیست. لطفا نظارت و پیگیری کافی در این زمینه داشته باشید.

12. بهداشت در مدرسه حکمت:

آموزش بهداشت در مدرسه حکمت شامل محورهای زیر می باشد:

• بهداشت فردي
• بهداشت دهان و دندان ، آموزش در مورد دندانهاي شيري و دائمي و آسيب پذيري مرحله دنداني 6 تا 12سالگي و تاكيد بر استفاده صحيح از مسواك (همراه با آموزش عملی)
• تغذيه سالم و بهداشت مواد غذايي ، اهميت عادات غذايي خوب و ...
• بيماري هاي شايع سنين مدرسه و آموزش در خصوص بيماريهاي واگير و روشهاي پيشگيري از اين بيماريها
•  بهداشت روان
• ضرورت بهداشت محیط در خانه، مدرسه، محله و شهر
• سوانح و حوادث ،توجه به مسائل ايمني برای پيشگيري از سقوط ، غرق شدگي، تصادفات و ...
• اهمیت استراحت و خواب در تجدید قوا و تامین سلامت
•  اهمیت دستگاه تنفس و آموزش تنفس صحیح
• پیشگیری از استفاده از دخانیات و سایر مواد مضر
• استفاده صحیح از تکنولوژی
• اهمیت ورزش و تحرک بدنی

انتظار می رود اولیای محترم ضمن افزایش آگاهی های خود در این زمینه ها، همراهی لازم را با کادر مدرسه داشته باشند.